Sasafrzan Złotawy
| Sasafrzan Złotawy | |
|---|---|
|
| |
| Rodzaj | Drzewo/Kwiat/Zioło |
| Występowanie | Rzadkie lasy i brzegi rzek |
| Rzadkość | Stabilna |
Spis treści
Wygląd
Sasafrzan złotawy, znany też jako sasafras (z naukowego terminu Sassafras aurescens, którym botanicy określają tę roślinę), niewątpliwie jest zaliczany do drzew i to nie byle jakich - osiąga bowiem do około czterech prętów (~30 m) przy obwodzie pnia wynoszącym maksymalnie ćwierć tego. W granicznych strefach klimatycznych lub w zagęszczeniu roślina ta zazwyczaj nie przekracza 2,5 pręta (~11 m) wysokości. Sasafrzan posiada dwa rodzaje liści: jajowate całobrzegie lub trójdzielne, składające się z części o kształcie przypominającym nieco grot oszczepu, które botanicy określają mianem klapowanych. Wierzch listowia jest zielony, spód zazwyczaj przybiera barwy pośrednie między zielenią a błękitem. Im więcej cienia w środowisku wzrostu drzewa, tym bardziej niebieskie stają się spodnie strony liści. Ten gatunek sasafrasu nie ma baldachowatych kwiatostanów, a jeden ogromny złożony kwiat, z daleka przypominający magnolię czy od biedy tulipanowiec. Zazwyczaj organ ten przybiera jasne barwy (nie tylko złociste) od białego przez krem, kość słoniową, łosoś do delikatnej pastelowej czerwieni na pograniczu z różem. Owocem jest jagoda wielkości “rajskiego” jabłka i koloru kwiatu, z którego się rozwinęła. Zawiera w sobie kilka złotawych nasion. Roślina może zakwitnąć dwa, a nawet trzy razy w roku, o ile warunki na to pozwalają.
Właściwości
Sasafras złotawy charakteryzuje się białym drewnem o akcentach przypominających złoto. Jest to surowiec łatwy w obróbce, toteż często wykorzystywany w meblarstwie. Tym bardziej, iż ma zapach, którego nie znoszą mole oraz chrząszcze i dlatego używane jest do wyrobu szaf, kufrów czy skrzyń na ubrania, a także bibelotów typu wieszaki, haki na torby, stojaki na kapelusze, laski i tym podobne.
Z kory i korzeni tego sasafrasu wytwarza się olejek eteryczny, zwany sasafrzanowym tudzież sasafrasowym. Wspomaga on proces gojenia się skóry po oparzeniach i posiada właściwości antyseptyczne, co znalazło zastosowanie w produkcji kosmetyków. Ponadto, jego lekko leśny, delikatnie piżmowy zapach uwielbiany jest przez użytkowników płci obojga - perfumy z dodatkiem sasafrasowej nuty osiągają zawrotne ceny wśród wyższych klas społecznych Alaranii.
Zawarty w liściach czerwony barwnik -sasafryna- używany jest jako zastępnik koszenili. Niewątpliwą przewagą jest cena i fakt, iż produkcja nie wymaga skomplikowanych procedur, chociaż barwa sasafryny nie jest tak pożądana przez nabywców, jak właściwe karminy, uzyskiwane z pluskwiaków.
Roślina stosowana jest także jako lecznicza. Udowodniono, iż stosowanie naparów z liści, i kwiatów wspomaga organizm humanoidów podczas rozstroju pokarmowego różnej proweniencji. Pulpy z owoców i zestu z ich skórki używa się ponadto do odtruwania po ukąszeniach węży. Związki w nich zawarte neutralizują toksyny większości jadów (przynajmniej tych gadów, które występują w zasięgu wzrostu sasafrasu złotawego).
W tradycjach kulinarnych nadrzecznych regionów o ciepłym klimacie sproszkowane liście sasafrasu używane są jako zagęstnik do potraw (sosy, zupy, gulasze). Przyprawa ta nosi nazwę fillé, a najpopularniejsza potrawa jednego garnka obecna prawie we wszystkich krajach, gdzie używa się sasafrzanu w kulinariach od pokoleń - gumbo (wymawiana zgodnie z zapisem, jako “gambo”, “żumbo” lub ”żambo”) składa się z mięsa ptactwa wodnego, ryb bądź skorupiaków, papryki, bakłażana, okry, przypraw i wyżej wspomnianego zagęstnika. Bazę stanowi wywar na resztkach skorupiaków, zwłaszcza krabów, co nadaje daniu charakterystyczny smak i zapach. Gumbo przyrządzane jest podobnie do gulaszu myśliwskiego czy bigosu.
Występowanie
Drzewa tego gatunku spotkać można praktycznie wszędzie, gdzie nie występują srogie zimy z drastycznym spadkiem temperatury, skutkującym zamieciami śnieżnymi, olbrzymimi zaspami czy trzaskającym mrozem. Preferują rzadkie, przejrzyste lasy oraz brzegi rzek, z reguły współtworząc grądy bądź olsy, a na terenach bardziej wysuniętych ku południu występują wraz z cypryśnikami, przyczyniając się do powstania podmokłych lasów. Pustynie, tropikalne dżungle czy namorzyny nie są również siedliskami sassafrasów złotawych - rośliny te nie przystosowały się do ekstremalnych warunków klimatycznych.
Informacje dodatkowe
Drzewa te często malowane są na panoramach przedstawiających brzegi rzek. Rozłożyste listowie sasafrzanu daje przyjemny cień tak potrzebny artyście, gdy jakość kolorów swych farb zawierza wodzie, a także dodatkowi żółtek jaj. Wiadomo przecież, jakie mogą być efekty przegrzania przygotowanego na miejscu barwnika. Pejzaże tego typu nie trafiły na listę kwintesencji kiczu, choćby dany obraz malował największy partacz i tak dzieło kiedyś znajdzie nabywcę.
Dorodne okazy sasafrasu służyły ongiś za punkty orientacyjne. Zwłaszcza, gdy nowoprzybyły osadnik bądź kupiec musiał szybciutko poznać topografię osady, do której właśnie trafił. Nawet dzisiaj na najstarszych z drzew widać doskonale zachowane drogowskazy, a te wykonywane były rozmaicie - zależnie od regionu Łuski. Najczęściej po prostu ryto w korze i tkankach pod nią pożądane znaki, które następnie samoistnie zasklepiały się, tworząc swego rodzaju skaryfikacje. Inne ludy (nie tylko ludzie) posługiwały się np. uzupełnianiem ran płynną żywicą drzew iglastych, sokiem z kauczukowca czy zaprawą cementową, określaną niekiedy jako beton. Niektóre kultury wkładały w wyżłobienia bursztyn, fragmenty szkła wulkanicznego tudzież kości czy rogów zwierząt, tworząc w ten sposób mozaikowaty twór.
